ලෝකයේ කැස්බෑවන් වර්ග හයක් සිටින අතර ඉන් වර්ග පහකට අයත් කැස්බෑවන් ශ්‍රී ලංකාව අවට වෙරළ බඩ පදේශ වල ජිවත් වෙති. දකුණු මුහුදු තීරයේ හා ගල්කිස්ස සිට තංගල්ල ,රැකව බූන්දල සහ නැගෙනහිර වෙරළේ ස්ථාන කිහිපයක් කැස්බෑවන් බිත්තර දමන ස්ථාන වශයෙන් වනජීවි දෙපාර්තමේන්තුව හදුනාගෙන ඇත. ශ්‍රී ලංකාවට අාවෙීණික කැස්බෑවන් වර්ග පහකි.
- ගල් කැස්බෑව
- දාර කැස්බෑව
- ඔලු ගෙඩි කැස්බෑව
- පොතු කැස්බෑව
- බටු කැස්බෑව
ගල් කැස්බෑව – green turle (මස් කැස්බෑව ,වැලි කැස්බෑව ) ( cheloniamydas)
තරමක් විශාලව වැඩෙන ගල්.කැස්බෑවන්ගෙ කටුව ඔලිව් හෝ දුඔුරැ පැහැය ගන්නා අතර අන් කැස්බෑවන් ට මෙන් වකුටු හොටයක මෙම වර්ගට පිහිටා නොමැත . පිරිමි සත්වයා ගැහැනු සත්වයාට වඩා තරමින් කුඩා වේ. මෙම කැස්බෑවන් වසර පුරාම බිත්තර දමනු ලබන අතර බිත්තර දමා මාස දෙකකින් පමණ පැටවුන් බිහි වේ. නිවර්ත කලාපිය මුහුදු වෙරළ ආශ්‍රිතව බහුලව දක්නට ලැබේ.
තුන්දාර කැස්බෑව – leatherback turtle (තෙල් කැස්බෑව ,වවුල් කැස්බෑව ) ( dermochelyscoriacea)
මුහුදු කැස්බෑවන් අතරින් පමණක් නොව ලොව වසන සියලු උරගයන් අතරින් විශාලතම වර්ගය ලෙස සැලකෙන මෙම කැස්බෑව ලොව වේගවත්ම කැස්බැ වර්ගය ලෙස නම් දරයි.දියවැල් (current) හරහා විශාල දුරක් ගමන් කරන මෙම කැස්බෑ වර්ගය මීටර් 1200 තරම් ගැඹුරු මුහුදේ කිමිදිමේ හැකියාව ඇත. දැල්ලන් ඇල්ගි වර්ග ආහාරයට ගන්නා අතර මුහුදේ සිටින jellyfish පාලනයට උදවු වෙි.
ඔලු ගෙඩි කැස්බෑව – loggerhead turtle (කණ්නාඩි කැස්බෑව ) (carettacaretta)
මීටර් 1.2 පමණ වැඩෙන මෙම කැස්බෑවන් පහසුවෙන් හදුනාගත හැක්කේ රතු දුඔරැ වර්ණය හා විශාල හිස නිසාය. කලපු හා මෝය කටවල් ආශ්‍රිතව ජිවත් වෙි. ඉතා දුර්ලභ මෙම කැස්බෑ වර්ගය ලංකාවේ දකුණු සහ ගිණිකොණ වෙරළ ආශ්‍රිතව දක්නට ලැබේ. වරකට බිත්තර 175 පමණ දමනු ලැබේ.
පොතු කැස්බෑව hawksbill turle ( eretmochelysimbrcata)
ඔලිව් කොල පැහැති පිටත කටුවක් සහිත පොතු කැස්බෑව සාමාන්‍ය තරමින් විශාල වන අතර මොහුන් ගේ හක්ක/ඇන්ද ඉදිරියට නෙරා ගොසින් සිහින් වන්නේ කුරුලු හොටයක ආකාරයෙන්ය. බොහෝ විට ගල්පර හා මෝය කටවල් ආශ්‍රිතව දක්නට ලැබේ. මොවුන් වරකට බිත්තර 175 පමණ දමන අතර මේවා තුළින් පැටවුන් බිහිවිමට මාස දෙකක් පමණ ගත වේ.
බටු කැස්බෑව – olive ridely turtle
- කැස්බෑ කටු වලින් ආභරණ ,පනා හා විවිධ වර්ගයේ සෙල්ලම් බඩු නිර්මාණයට යොදා ගන්නා බැවින්
- ධීවර කටයුතු වලට යොදා ගන්නා උපකරණ වලට හසු විමෙන්
- මස් පිණිස මැරිම
- බිත්තර ආහාරයට ගැනිම නිසා
චදවීමේ තර්ජනයට මුහුණ දි ඇත. මුහුදු පතුල හා ගොඩබිම ද විචිත්‍රවත් කරන මෙ සත්වයා වනජීවි දෙපාර්තමේන්තුව මගින් ආරක්ෂිත සත්වයෙක් ලෙස නම් කොට ඇති මෙම අපුර්ව සත්වයා සුරකිම අපගේ යුතුකමකි .
